Senin, 04 November 2013

SERAT SABDATAMA



Serat Sabdatama

I. Gambuh


1.  Rasaning tyas kayungyun/
hangayomi lukitaning gambuh/
gambir wana kalawan hêninging ati/
katênta kudu pitutur/
sumingkiring rèh tyas mirong//



2.  Dèn samya amituhu/
ing sajroning jaman kalabêndu/
yogya sami nyênyuda hardaning ati/
kang nênuntun mring pakewuh/
uwohing panggawe awon//

3.   Ngajapa tyas rahayu/
ngayêmana sêsamèng tumuwuh/
wahanane ngêndhak angkara kalindhih/
ngendhangkên pakarti dudu/
dinuwa luwar tibêng doh//


4.  Beda kang aji pupung/
nir waspada rubedane tutut/
akêkinthil anggop anggung atut wuri/
tyas riwut ruwat dahuru/
korup sinêrung ing goroh//

5.  Ilang budayanipun/
tanpa bayu weyane ngalumpuk/
sakciptaning wardaya hambêbayani/
ubayane nora payu/
kari kêtaman pakewoh//

6.  Rong asta wus katêkuk/
kari ura-ura kang pakantuk/
dhandhangguka lagu palaran sayêkti/
nglêluri para lêluhur/
abot sih ing swami karo//

7.  Galak gangsuling têmbung/
ki pujangga panggupitanipun/
rangu-rangu pamanguning rèh harjanti/
tinanggapan prana  tambuh/
katênta nawung prihatos//

8.  Wartine para jamhur/
pamawasing wasita tanpa wus/
wahanane jaman owah angowahi/
yèku sangsaya pakewuh/
ewuh aya kang linakon//


9.  Sidining kalabêndu/
sayandadra hardaning tyas limut/
nora kêna sinirêp limpating budi/
lamun durung mangsanipun/
malah sumuke angradon/



10. tatane tumruntun/
panuntuning tyas angkara antuk/
kaladesa wênganing karsa kaèksi/
limut kalimput angawut/
mawut sanggyaning dumados//



11. Ing antara sapangu/
pangungaking kaanan wus mirut/
morat-marit panguripaning sêsami/
sirna katêntrêmanipun/
wong udrasa sanggon-ênggon/


12. mat isarat lêbur/
bubar tanpa daya kabarubuh/
paribasan tidhêm tandhaning dumadi/
bêgjane ula dhaulu/
cangkêm silite hanyaplok//



13. Dhungkari gunung-gunung/
kang gênêng-gênêng padha jinugrug/
parandene tan ana kang nanggulangi/
wêdi kalamun sinêmbur/
upase lir wedang umob//

14. Kolonganing kalawung/
prabanira kuning abang biru/
sumurupa iku mung soroting warih/
wêwarahe para rusul/
dudu jatining Hyang Manon//

15. Supaya padha emut/
amawasa benjang jroning taun/
windu kuning kono ana wewe putih/
gêgamane têbu wulung/
arsa angrabasèng wêdhon//

16. Rasane wus karasuk/
kêsuk lawan kalamangsanipun/
kawisesa kuwasanira Hyang Widhi/
cahyaning wahyu tumêlung/
tulus tan kêna tinêgor//


17. Karkating tyas katuju/
jibar-jibur adus banyu wayu/
yuwanane turun-tumurun tan ênting/
liyan praja samya sayuk/
keringan saênggon-ênggon//

18. Tatune kabèh tuntum/
lêlarane waluya sadarum/
tyas prihatin ginantun suka mêpêki/
wong ngantuk anêmu kêthuk/
jro mèsi dinar sabokor//

19.Amung padha tinumpuk/
nora ana rusuh colong jupuk/
rajakaya cinancangan anèng jawi/
tan ana nganggo tinunggu/
parandene tan cinolong//


20. Diraning durta katut/
hanglakoni ing panggawe dudu/
tyase katrêm kayoman hayuning budi/
budyarja marjayèng limut/
amawas pangèsthi awon//


 
21. Ninggal pakarti dudu/
pradapaning parentah ginugu/
mring pakaryan sarêgêp têgên nastiti/
ngisor dhuwur tyase jumbuh/
tan ana waon-winaon//

22. Ngratani sapraja agung/
kèh sarjana sujana ing kewuh/
nora kewran mring wicara agal alit/
pulih duk jaman rumuhun/
tyase têtêg têguh tanggon//



Terjemahan:


1.    Rasa hati tertarik sekali,
melindungi gubahan tembang Gambuh,
gambir hutan dengan heningnya hati,
terbiasa harus mengatakan,
menyingkirkan hati yang menyimpang.

2.    Semoga semua percaya,
di dalam jaman terkutuk,
baik selalu mengurangi angkara hati,
yang menuntun kepada kesulitan,
buahnya perbuatan jahat.

3.  Capailah tekad baik itu,
lindungilah sesama hidup,
akhirnya mengurangi dan mengalahkan angkara,
menyingkirkan perbuatan yang bukan-bukan,
didorong lepas jatuh jauh.

4.  Berbeda dengan yang aji mumpung,
hilang kewaspadaan kesulitan datang,
mengikuti diam selalu di belakang,
hati bingung mengandung rusuh,
pantas diliputi kebohongan.

5.  Hilang akalnya,
tanpa kekuatan kelengahan berkumpul,
semua keinginan hati berbahaya,
janjinya tidak berharga,
tinggal terkena kesulitan.

6.  Dua tangan sudah ditekuk,
tinggal menyanyi yang berguna,
Dhandhanggula lagu palaran,
melestarikan budaya leluhur,
menerima cinta kasih dua majikan.


7.  Galak tidak senonoh perkataannya,
ki pujangga mengarangnya,
ragu-ragu usaha menyenangkan hati,
diterima dengan masa bodoh,
terbiasa menyandang perihatin.

8.  Berita para teladan,
pengamatan pada petunjuk tidak habis-habis,
kenyataan jaman banyak berubah,
yaitu semakin menyulitkan,
sukar (dan) sulit yang dijalani.

9.  Puncak jaman terkutuk,
semakin menjadi keinginan hati tertutup,
tidak dapat diredakan oleh kepandaian akal,
kalau belum waktunya,
dan panasnya makin menjadi.

10.Peraturannya banyak,
peraturan mengenai keangkaramurkaan hati mendapat,
kesempatan mengetahui kehendak terlihat,
tertutup dan bertindak ceroboh,
kacau balau semua mahkluk.

11. Hanya kira-kira sebentar,
menengok keadaan telah terbawa arus,
kacau balau penghidupan sesama,
hilang ketentramannya,
orang menangis di mana-mana.

12. Tenung sarana lebur,
hancur tanpa kekuatan mudah dirobohkan,
seperti hilang tanda-tanda kehidupan,
untungnya ular berkepala dua,
mulut dan duburnya bisa menerkam.

13. Membongkar gunung-gunung,
yang besar-besar diruntuhkan,
meskipun demikian tidak ada yang menghalangi,
takut kalau disembur,
bisanya seperti air panas.


14. Bundarannya pelangi,
sinarnya kuning merah biru,
ketahuilah itu cuma pantulan dari air,
(ingat) petunjuknya para Rasul,
bukan sebenarnya Tuhan.

15. Supaya semua ingat,
ketahuilah besuk dalam tahun,
windu Kuning ada wewe putih,
bersenjata tebu wulung,
akan menumpas wedhon.


16. Rasanya sudah merasuk,
terdesak dengan waktunya,
atas kuasanya Tuhan,
cahaya petunjuk datang,
lestari tidak dapat ditumbangkan.


17. Keinginan hati terlaksana,
senang-senang mandi air basi,
keselamatan turun tidak henti-hentinya,
lain negara rukun,
dihormati di mana-mana.

18. Lukanya semua sembuh,
penyakitnya sembuh semua,
hati sedih diganti gembira datang,
orang mengantuk menemukan kethuk,
di dalam berisi uang satu bokor.

19. Hanya selalu ditumpuk,
tidak ada kerusuhan atau pencurian,
hewan ternak diikat di luar,
tidak ada yang ditunggu,
meskipun demikian tidak dicuri.

20.Keberanian orang jahat terbawa,
melakukan perbuatan yang bukan-bukan,
(kalau) hatinya tenang dilindungi kebaikan budi,
budi baik menghancurkan kejelekan,
memperhatikan maksud buruk.

21.Meninggalkan perbuatan jahat,
perintah keras dipatuhi,
terhadap pekerjaan rajin tekun teliti,
bawahan atasan hatinya sama,
tidak ada cela-mencela.

22.Merata di seluruh negara besar,
banyak orang pandai dan ahli menghadapi bahaya,
tidak takut dalam hal besar kecil,
kembali ketika jaman dahulu,
hatinya tabah kuat dan dapat dipercaya.







Tidak ada komentar:

Posting Komentar